ДЭМБ 2019 онд дэлхий нийтийн эрүүл мэндэд заналхийлж буй 10 эрсдлийг нэрлэжээ
2019 онд дэлхий нийтийн эрүүл мэндэд заналхийлж буй 10 эрсдлийг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага /ДЭМБ/ нэрлэжээ.
Вакцинжуулалтад хамрагдахгүй байх
Америкчуудад тулгамддаг эрүүл мэндийн томоохон асуудлуудын нэг одоо дэлхий дахины асуудал болон хувирчээ. Энэ нь вакцинжуулалтад хамрагдах бүрэн боломжтой хэдий ч үүнээс татгалзах явдал юм.
Вакцинжуулалт нь өвчин тусахаас урьдчилан сэргийлэх хамгийн үр дүнтэй арга зам бөгөөд жилд 2-3 сая хүнийг үхлийн аюулаас авардаг байна. Үүгээр зогсохгүй дэлхий дахиныг вакцинжуулалтад бүрэн хамруулж чадвал өөр бусад 1.5 сая хүний амь насыг аврах боломжтой ажээ.
Зарим орны хувьд хэдийнэ ангижирсан улаан бурхан зэрэг өвчний улмаас дэлхий нийтийн хүн амын 30 хувь нь шаналсан хэвээр байгааг ДЭМБ-ийн тайланд онцлон тэмдэглэсэн байна.
Антибиотикт тэсвэртэй нянгууд
Хүн төрөлхтөн антибиотикууд болон вирусийн эсрэг эмүүдийг зохион бүтээсний сөрөг талууд хэдийнэ ажиглагдах болсон нь тэдгээрийн хэрэглээг хэтрүүлсний улмаас антибиотикт тэсвэртэй нянгууд үүссэн явдал юм. Үүний улмаас энгийн эмчилгээ шаарддаг уушгины хатгалгаа, сүрьеэ, заг хүйтэн, салстеллезоз зэрэг өвчинг эмчлэхэд улам хүндрэлтэй болсон байна.
Сүрьеэ өвчний улмаас жил тутам ойролцоогоор 1.6 сая хүн нас барж байгаагийн дийлэнх нь антибиотик нөлөөлөхөө больсонтой холбоотой ажээ.
Антибиотикт тэсвэртэй нянгуудтай тэмцэх төлөвлөгөөг ДЭМБ-ийн мэргэжилтнүүд боловсруулж байгаа бөгөөд үүнд ард иргэдийн мэдлэгийг сайжруулах, халдварын тархалтыг бууруулах, энэ төрлийн эмийг болгоомжтой хэрэглэх явдлыг хөхиүлэн дэмжих зэрэг багтаж байна.
Агаарын бохирдол ба уур амьсгалын өөрчлөлт
“Агаарын бохирдлын улмаас жил тутам 7 сая хүн нас барж байгаа ба хүмүүсийн 90 хувь нь бохирдолтой агаараар амьсгалж байна” гэж ДЭМБ-ийн тайланд мэдээлжээ.
Агаар дахь зөвхөн бичил авайн дуранд харагддаг бохирдуулагчид нь амьсгалын болон цусны эргэлтийн системд нэвтэрч, уушги, зүрх болон тархины үйл ажиллгааг гэмтээсний улмаас жил тутам 7 сая хүн хорт хавдар, зүрхний шигдээс болон зүрх, уушгины өвчнөөр нас барж байна.
Агаарын бохирдлыг нэмэгдүүлэгч гол хүчин зүйлсийн нэг нь уур амьсгалын өөрчлөлт аж. НҮБ-ын мэдээлснээр, 2030-2050 онд уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэлтэй хоол тэжээлийн дутагдал, хумхаа, суулгалт, хэт халалтаас үүдэлтэй стресс зэргийн улмаас жил тутам 250 мянган хүн нас барж болзошгүй байгаа ажээ.
Уур амьсгалын өөрчлөлт яагаад бизнесийн үйл ажиллагаанд их хэмжээний хохирол учруулах вэ?
Уур амьсгалын өөрчлөлт нь ган гачиг үүсэх хамгийн том шалтгаан бөгөөд Төв Америкийн олон мянган иргэн АНУ руу дүрвэх болсон шалтгаануудын нэг энэ билээ.
Томуугийн цартахал
ДЭМБ-ийн мэдээлснээр, дэлхий нийт томуугийн дахин өөр цар тахалтай нүүр тулгарч болзошгүй бөгөөд энэ хэзээ, хэр их хохирол учруулж ирэхийг мэргэжилтнүүд мэдэхгүй байгаа аж.
Энэ улиралд зөвхөн АНУ-д л гэхэд наад зах нь 13 хүүхэд томуугийн улмаас нас баржээ. “Энэ онд тархсан “H1N1” вирус нь бага насны хүүхдүүд болон 50-аас доош насны хүмүүст түгээмэл тархаж байна” гэж “Vanderbilt” их сургуулийн Анагаах ухааны төвийн профессор Уильям Шаффнер хэлжээ.
ДЭМБ дэлхий даяар цар тахал үүсэхээс сэтгийлэхийн тулд томуугийн вирусийг тогтмол хянаж байгаа ба үүнд 114 орны 153 байгууллага оролцож байгаа ажээ.
Зарим бүс нутаг дахь хямралууд
1.6 тэрбум гаруй хүн буюу дэлхийн нийт хүн амын тавны нэгээс илүү хувь нь ган гачиг, өлсгөлөн, мөргөлдөөн болон шилжилт хөдөлгөөн зэрэг хямрал бүхий бүс нутагт амьдарч байна.
Иргэний дайны улмаас Сирийн нэг сая гаруй иргэн дүрвэж, үер усны гамшиг болон хүйтэн цаг агаарын улмаас олон хүн түр хоргодох байранд амьдарч, зарим нь амиа алдаж байна.
Саяхан 8 настай Сири хүү шуурганы улмаас амиа алдсан бол өөр нэгэн охин голд унаж амиа алдсан хэрэг гарсан билээ.
“Эбола” вирустэй адил өндөр эрсдэлтэй эмгэг төрүүлэгчид
Өнгөрсөн онд “Эбола” вирусийн халдварыг бүрэн хяналтдаа оруулсан хэмээн зарласнаас тун удалгүй Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улсын бүс нутгуудад уг вирусийн тархалт газар авч эхэлсэн юм. Тэдгээр тархалтын аль аль нь нэг саяаас дээш хүн амтай хотод тархсан гэж НҮБ-ын Эрүүл мэндийн асуудал хариуцсан газраас мэдээлсэн байна.
Уг халдвар нь цаашид үүнтэй төстэй өндөр эрсдэлтэй эмгэг төрүүлэгч тархаж болзошгүйг батлан харуулсан гэж ДЭМБ мэдээлжээ.
Эрдэмтэд “Эбола” вирусээс гадна өөр бусад эмгэг үүсгэгчдийг тогтоосон нь “Зика”, “Нипа”, “Мерс” буюу Ойрхи Дорнодын амьсгалын замын хам шинж болон “Сарс” буюу Амьсгалын замын цочмог халтай хам шинж зэрэг юм.
Халдварладаггүй өвчнүүд
Олон тооны халдварт өвчин үүд тогших болсон энэ үед дэлхий даяар өвчний улмаас нас барсан хүмүүсийн 70 хувь нь хорт хавдар, чихрийн шижин, зүрхний өвчин зэрэг бусдад дамжин халдварладаггүй өвчний улмаас нас барсан байдгийг мэргэжилтнүүд
тогтоосон байна.
Дээрх өвчин тусах эрсдлийг нэмэгдүүлэгч 5 томоохон хүчин зүйлийг мөн нэрлэсэн байна. Үүнд: тамхи татах, дасгал хөдөлгөөн хийхгүй байх, согтууруулах ундаа хэт их хэрэглэх, эрүүл бус хооллох болон агаарын бохирдол зэрэг багтжээ.
Денге чичрэг өвчин
Ганцхан шумуулын хазалтаар үхэлд хүрдэг өвчин бол денге чичрэг бөгөөд сүүлийн хэдэн арван жилийн турш энэ өвчний учруулах аюул өсөн нэмэгдсээр байгаа тухай ДЭМБ мэдээлжээ.
Дэлхийн нийт хүн амын 40 хувь нь денге чичрэг тусах эрсдэлтэй байдаг бөгөөд жил тутам 390 сая хүн халдвар авдаг байна. Денге нь томуутай ижил төстэй шинж тэмдэг үзүүлдэг ажээ.
Энэ өвчин Бангладеш, Энэтхэг зэрэг улсад борооны улирлын үеэр эрчтэй тархдаг бөгөөд энэ улирлын үргэлжлэх хугацаа улам уртсах болсонтой холбоотойгоор эрсдэл улам нэмэгдэх болсон байна. Мөн халуун орнуудад тархах эрсдэл бага байдаг бол эсрэгээр сэрүүн, таатай уур амьсгалтай оронд түгээмэл тархах хандлагатай байдаг ажээ.
Эмнэлгийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ дутмаг байх
Эрүүл мэндийн даатгалаа сайн төлдөг нэгэн эмнэлгийн тусламжийг сайтар хүртэж байхад дэлхийн өнцөг булан бүр дэх зарим хүн эмнэлгийн анхан шатны тусламж үйлчилгээгээ ч хүртэж чадахгүй амьдарч байна.
Эмнэлгийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ нь тухайн хүний насан туршийн эрүүл мэндийн аюулгүй байдлыг хангахад чиглэдэг бол олон улс оронд эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлдэг газрууд дутагдалтай байна гэж ДЭМБ мэдээлжээ.
ХДХВ
"Сайхан мэдээ: Бид ХДХВ-ийг оношлох, эмчлэхэд их хэмжээний ахиц дэвшил гаргалаа. Одоогийн байдлаар ХДХВ-мйн халдвар тээсэн 22 сая орчим хүнийг эмчилж байна" гэж ДЭМБ мэдээлээд, ХДХВ-ийн халдвар авсан байх эрсдэлтэй хүмүүст халдвар тархахаас сэргийлж, ретровирусийн эсрэг эмчилгээ хийж байна гэжээ.
Гэсэн хэдий ч энэ халдвар тархсан хэвээр байгаа бөгөөд жил тутам нэг сая орчим хүн ХДХВ/ДОХ-ын улмаас нас барж байгаа юм. ДЭМБ-ийн тооцоогоор, дэлхий даяар 37 сая орчим хүн ХДХВ-ийн халдвар авсан байна.
ДЭМБ энэ онд ХДХВ-ийн халдвар авсан эсэхээ өөрөө тогтоох технологийг хөгжүүлэх талаар дэлхийн улс орнуудтай хамтран ажиллаж байгаа бөгөөд ингэснээр халдвар авсан хүмүүсийн хувьд өөрсдийн түвшнээ мэдэж, эмчилгээ авах боломж бүрдэх ажээ.
ДЭМБ болон Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага нь компаниуд болон байгууллагуудыг дэмжиж, ХДХВ-ийн тест бүтээх салбарт ажиллахыг санал болгож байгаа юм байна.
