Л.Төгсбаяр: Ажлын байран дахь ослын дийлэнх хувь уул уурхай, барилгын салбарт гарч байна
Л.Отгонжаргал
Улс орон даяар үргэлжилж буй “Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сарын аян” энэ жил цахим хэлбэрээр өргөн хүрээтэй зохион байгуулагдаж байна. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас ажил олгогчид болон иргэдэд зориулж ямар арга хэмжээ зохион байгуулж буй талаар МХЕГ-ын Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын хяналтын газрын дарга Л.Төгсбаяртай ярилцлаа.
-“Аюулгүй байдлын төлөө амаа нээцгээе” уриатай сарын аян цахим хэлбэрээр явагдаж байна. Энэ хүрээнд танайхаас ажил олгогчдод зориулж ямар ажлуудыг хийж байна вэ?
-2012 оноос Мэргэжлийн хяналтын байгууллага, Ажил олгогч эздийн холбоо, Үйлдвэрчний эвлэлтэй хамтарч хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн сарын аяныг дөрөвдүгээр сарын 1-ээс тавдугаар сарын 1-ний хооронд орон даяар зохион байгуулж ирсэн.
Энэ арга хэмжээ өргөжөөд, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн үндэсний хороо, Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын яам, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийн төв болон бусад төрийн, ТББ нэгдэж оролцоод нэлээд далайцтай болж ирсэн. Өнгөрсөн жил л гэхэд яам агентлагууд их идэвхтэй оролцсон. Тухайлбал, Хууль зүйн яамыг онцлож хэлэх хэрэгтэй. Харьяа байгууллагууд дээрээ олон талын үйл ажиллагааг зохион байгуулж их санаачлагатай, идэвхтэй ажилласан.
Энэ жилийн хувьд, сарын аян маань дэлхий нийтийг хамарсан шинэ коронавирусээс болж, олныг хамарсан далайцтай ажил хийх боломж хумигдаж байна. Гэхдээ төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай хамтран “Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сарын аян-2020” арга хэмжээ болон үйлдвэрлэлийн орчин нөхцөлийг сайжруулах, ажилтныг ажлын байран дахь осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчлөл бусад эрсдэлээс сэргийлэх зөвлөгөө мэдээллийг цахим хэлбэрээр олон нийтэд хүргэсээр байна.
Улсын хэмжээнд хөл хорио, хязгаарлалт тогтоосон байгаа ч үйлдвэрлэлийн осол гарсаар байна. Өнгөрсөн жилийн өдийтэй харьцуулахад осол нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна. Энэ нь юуг хэлж байна вэ гэхээр биднийг ажлаа эрчимжүүлж, хяналтаа сайжруул гэсэн дохио юм.
-Дулааны улиралд бүтээн байгуулалтын ажил идэвхждэг. Хамгийн эрсдэлтэй салбаруудад осол гэмтэл хэр гарч байна. Мөн ойрын хугацаанд эдгээр байгууллагад өгч буй үүрэг даалгавар, хяналт шалгалт хийх ажлуудын талаарх мэдээллийг өгөөч?
- Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал ганцхан сарын аяны хүрээнд хийгдээд дуусдаг ажил биш юм. Учир нь, хүн ажил хийж, хөдөлмөрлөж байгаа цагт үйлдвэрлэлийн осолд өртөх эрсдэл их бага хэмжэгээр байж байдаг. Тиймээс оны эхнээс эрсдэлтэй ихтэй салбар болох Уул уурхай, Барилга, Зам тээврийн яамдын сайд нарт МХЕГ-аас Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйг хангаж ажиллах тухай албан бичиг хүргүүлсэн. Үүнд тухайн салбарт 2019 онд үйлдвэрлэлийн осол ямар байсан. Өссөн үү, буурсан уу. Өссөн бол юунаас шалтгаалж байна. Цаашид хэрхэн арга хэмжээ авах вэ гэдэг тал дээр хамтарч ажиллая гэсэн албан тоот хүргүүлсэн.
Мөн орон нутгийн Засаг дарга нарт болон аймгийн Мэргэжлийн хяналтын дарга нарт чиглэл өгсөн. Үүндээ 2019 оны ослыг тодорхой хэмжээгээр дурдаад өөрсдийн аймгийн нутаг дэвсгэрт Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйг хангаж ажиллах, осол нэмэгдэж байгаатай холбогдуулаад орон нутгийнхаа онцлогт тааруулж төлөвлөгөө гаргаж ажиллах, сар бүр хийсэн ажлынхаа тайланг ирүүлэх чиг үүргийг өгсөн.
Мөн Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн хэрэгжилтийн улсын үзлэгийг авто замын салбарт зохион байгуулах ажлыг Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын яамтай хамтран явуулахаар бэлтгэл ажлаа хийж байна.
-Өнгөрсөн онд улсын хэмжээнд гарсан үйлдвэрлэлийн осол гэмтлийг өмнөх онтой харьцуулахад ямар үзүүлэлттэй байна вэ?
- 2019 онд Монгол Улсын хэмжээнд үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого 336 бүртгэгдсэн. Энэ нь өнгөрсөн оныхоос 18 хувиар өссөн. Харамсалтай нь амь насаа алдсан ажилтны тоо мөн нэмэгдсэн. 2018 онд 30 хүн нас барсан бол 2019 онд 52 хүн үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогод өртөж амь насаа алдсан. Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг салбараар нь авч үзвэл уул уурхайн салбарт 80 осол гарч 19 хүн нас барсан, ус хангамж, бохир ус зайлуулах системийн салбарт 61 осол гарч 16 хүн нас барж нийт бүртгэгдсэн ослын 23.8 хувь уул уурхай, олборлолтын салбарт, 18.1 хувь барилгын салбарт тус тус гарсан байна.
Сүүлийн дөрвөн жилд гарсан ослуудад нөлөөлсөн хүчин зүйлээр нь ангилж үзвэл 42.4 хувь нь хүний хүчин зүйл, 57.6 хувь нь ажлын байрны орчин, техник тоног төхөөрөмж, удирдлагын тогтолцооны хүчин зүйлээс шалтгаалсан байна.
-Эрсдэл нэмэгдэх болсон шалтгаан нь юу байна?
-Ажилтан болон ажил олгогч нар хуулиар хүлээлгэсэн үүргээ биелүүлэхгүй байна. Хариуцлагын тогтолцоог нэмэгдүүлж тодорхой хэмжээнд засаж залруулах, сайжруулах юм байгаа ч хууль эрх зүйн орчин харьцангүй боломжийн түвшинд байгаа. Тиймээс хууль мөрдөлт дээрээ л анхаарах хэрэгтэй байна.
Үйлдвэрлэлийн ослуудын шалтгаан, хүчин зүйлүүдийг судалж үзэхэд ажил олгогчид байгууллагынхаа онцлог нөхцөл байдалд тохирсон дүрэм, журам, стандартыг үйл ажиллагаандаа мөрддөггүй, хүний амь нас, эрүүл мэндэд ноцтой аюултай байранд ажиллаж байгаа ажиллагсдыг ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслээр бүрэн хангадаггүй, эрсдэлийн үнэлгээг тогтмол хийдэггүй, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дотоод хяналтыг тогтмол тавьдаггүй нь осол гарахад голчлон нөлөөлсөн байна.
-Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал хариуцсан мэргэжилтний үүрэг оролцоо зарим аж ахуйн нэгжид бага харагддаг. Үүнтэй та санал нийлэх үү?
-Төрийн болон хувийн аж ахуйн нэгжүүд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй хариуцсан ажилтантай болсон, сургалт сурталчилгаа хийдэг болсон гээд нааштай талууд байгаа. Гэхдээ ХАБ хариуцсан мэргэжилтнийхээ үгийг хүлээж авдаггүй, зүгээр л шалгалт болоход ийм мэргэжилтэн байдаг гэдгийг харуулах гэж л ажилтан байлгаж байна. Мөн Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйд хөрөнгө мөнгө зарцуулахдаа муу байна. Ганцхан жишээ хэлэхэд л “Эко Алтан Заамар”-т харамсалтай хэрэг гарахад долоохон хоногийн өмнө ХАБ хариуцсан мэргэжилтэн нь эрсдэлийн үнэлгээ хийгээд нуранги үүсэж тоног төхөөрөмж болон хүн дарагдах магадлалтай байна гэдгийг гаргаж ирж удирдлагадаа анхааруулж тайлангаа өгсөн байгаа. Үүнийг нь үйлдвэрийнх нь дарга гарын үсэг зураад хүлээгээд авсан. Гэхдээ л ажил хэрэг болгоогүй. Тэгээд л долоо хоногийн дараа харамсалтай хэрэг болсон байх жишээтэй. Эрсдэлээс хамгаалж хүний ам нас, эрүүл мэнд, эдийн засгийн хор хохирлоос урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг ХАБ хариуцсан мэргэжилтэн нь хэлээд байхад анзаарч харах хэрэгтэй.
- ХАБ буюу Эрүүл ахуйн тал дээр сургалт судалгаа явуулах санхүүгийн чадамж хэр байдаг юм бол?
- Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 26.2.Төсвийн байгууллага нь тухайн жилийн батлагдсан төсвийн 0.5 хувиас, аж ахуйн нэгж, байгууллага эрсдэлийн түвшингээс хамааран үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зардлын 1.5 хувиас доошгүй хэмжээний хөрөнгийг хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн болон үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд тус тус зарцуулна гэж маш тодорхой заасан байдаг.
Ялангуяа уул уурхай их мөнгө яригддаг салбар. Үүний 1.5 хувиас доошгүй гэдэг хангалттай их мөнгө байна. Тиймээс хүмүүсээ сургалт судалгаа хийх, зөв дадал суулгах, урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр ажиллах, хамгаалах хэрэгслээр хангах гээд хангалттай их ажил хийж болно.
Харамсалтай нь, манай аж ахуйн нэгжийн захирлууд энэ мөнгийг, ашиг гэж хараад зориулсан зүйлд нь захиран зарцуулахгүй байгаад гол учир байна.
